Toprak Ana Çocuklar ve Gençler Projesi

Özet

Okul eğitiminde “zaman ve mekan” kavramlarının baskısı, kırsal alanda paralel bir eğitim sistemine çoğu kez olanak vermiyor.

Beşik köy, Bayramiç, Çanakkale (Kuzey Kaz Dağı) bölgesinde, Cem Birder’e ait olan meyve bahçelerinde birlikte “okumak-öğrenmek-uygulamak” esasında, belirlenecek takvim programında, azami 3 farklı okul veya eğitim kurumu ile buluşmayı öneriyoruz.

Projemize ilgi duyan kurumların, projeye ilgi sebebini ve sorularını info@toprakana.org adresine yazdıktan ve bizim değerlendirmemiz sonrasında, kendilerine proje detaylı “talep formu” ile yanıtlarımızı da ileteceğiz. Proje kabulü öncesinde, kurum adresinde ve kırsalda görüşmeyi öneriyoruz.

Bu projede buluşabileceğimiz çocuklar ve gençlerle birlikte aşağıdaki hayallerimizi büyütmeyi diliyoruz.

Neden bu öneriyi yapıyorum?

Kuzey Kaz Dağı eteklerinde, 2007’de yarı zamanlı olarak başladığım köy hayatı, 10 yıldır tam zamanlı olarak devam ediyor. Temiz tarımın ve iyi beslenmenin marjinal tercihler olmadığını, bu üretim süreçlerindeki zorluğu, heyecanı ve emeğin değerini anladıkça, kırsalda sürdürülebilir tasarımlar ve uygulamalar hakkında daha çok düşünmeye başladım.

Bugünün dünyasında köylülüğün ve kırsal kültürün yaşadığı erozyona karşı yapacağımız çalışmalarda, ekolojik ve iyi iletişim hassasiyeti taşıyan bir ekip vazgeçilmez koşul. Vazgeçilmez, çünkü gezegenimiz zor durumda ve kaybedecek vaktimiz yok artık.

Önerdiğim bahçelerin her metrekaresinde emek, sevgi, el birliği olsun istiyorum. Toprağın ve ağaçların bu birliktelik ruhu ile daha mutlu, sağlıklı ve güçlü olacağını biliyorum. Yaşamı, dostlukları güçlendirmenin nimetine, bereketine inanıyorum.

Eğitim dengeyle, cesaretle, inançla ilerleyecek. Bu projenin amaçları içinde maddi kâr elde etmek yoktur.

İki soru:

• Çevre, iklim koşulları, tarım, gıda, köy ve köylülük kavramları için, çocuklar ve gençler doğa içinde sorumluluk alarak neler başarabilir?
• Böyle bir çalışma için hangi temel ögelere (mekan, bilgi, felsefe, psikoloji, tasarım) ihtiyaç var?

Anahtar sözcükler (kavramlar):

• İletişim
• Doğa
• Köy
• Köylü
• İklim değişikliği
• Modern ve geleneksel bilgi
• Yerel tohum
• Doğa ve insan dostu tarım
• Yerel ekonomi
• Sürdürülebilirlik
• Doğa içinde eğitim

Bahçe ve bölge hakkında bilgi:

Yer         : Beşik Köyü’ne bağlı Bayramiç – Çanakkale’de. Bahçeler Beşik köyüne 4 km mesafededir. Yol dik olduğundan 4×4 araç veya traktör ile ulaşım mümkündür.

Alan       : 20 dekar (yarısı ormanlık) ve 9 dekar alana sahip iki meyve bahçesi.

Bahçelerin meyve ve bitki çeşitleri: Elma (Golden, Starking, Arapkızı, Orak, Kuzumeleten ve diğer yerel elma türleri), Kiraz, Armut (Santamaria, Deveci, yerel türler), Şeftali (aşısız, Beyaz Şeftali), Erik, Nar, Dut, Kestane, Kuşburnu, Ceviz, Çamfıstığı, Kekik, Nane, Kazdağı Çayı, Sarı Kantaron, Papatya, vb.

Bahçenin orman ağaçları: Karaçam, Meşe, Çınar, Akasya.

Bahçelerin ve bölgenin bazı mevcut kıymetleri:

• Kuzey Kaz Dağı eteklerindedir. Kaz Dağları pınar suları, yüksek oksijen seviyesi ve biyoçeşitliliği ile önemli bir ekosistem. Bölgede 800 farklı bitki ve 32 endemik tür yer alıyor.
• Üzerinde 10 yıldır organik sertifikalı tarım yapılıyor. Organik tarım sisteminin izin verdiği ilaçlar dahi kullanılmamaya çalışılıyor.
• Sulama dağdan gelen pınar suları (analiz raporlu içme suyu, yaşayan su) ile gerçekleştiriliyor. Durgun su değil, yeraltı suyu değil.
• Bahçeye komşu olan bir tarımsal faaliyet veya kirletici yok (dört tarafı doğal bitki örtüsü).
• Yerel meyve aşıları ile iklim değişikliğine dayanıklı çeşitlilik çoğaltılıyor.

Önerilen program ve amaçlar:

1. Projeye ilgili kurumdan sadece istekli olan öğrencilerin katılması (kulüp gibi) sağlanır ve katılımcılar emek verdikleri süre boyunca proje ortağı olur.
2. Yaş gruplarına göre farklı seviyelerde eğitim ve sorumluluklar tasarlanır.
3. Proje ortağı her çocuk ve genç, yılda 4 kez (her mevsim, asgari 3 gece ve 4 gün; tercihen yaz mevsimi dışındaki zamanlarda tatil dönemleri haricindeki tarihler), en az 1 yönetici (öğretmen, vb) nezaretinde bahçe ziyareti gerçekleştirir. Sayısı ve her seferinde ziyarete gelen kişi sayı sınırı, oluşturulacak organizasyona göre planlanacaktır. Aynı mevsimde, farklı gruplar ile çok sayıda ziyaret mümkündür. Hava muhalefeti olduğunda, eğitim vb. çalışmalar için, köydeki kapalı mekan (örneğin: Beşik Köy Evi) kullanılması hedeflenir.
4. Proje yönetim ekibi toplam 5 kişiden oluşur; yıllık bütçe ve planı gerçekleştirir:
   • Proje ortağı çocuklar ve gençler temsilcisi 2 kişi.
   • Kurum temsilcisi 2 kişi.
   • Bahçe yerel ekibi temsilcisi 1 kişi (köyden ve civarından).
5. Üretim, deneyim ve bilginin üç kategorik alan dahilinde çoğaltılması hedeflenir:
   • bahçeler
   • köy
   • yaban (orman, dere, dağ…)
6. Aşağıdakilerle sınırlı olmamak kaydıyla, bahçe yerel ekibi desteğinde, doğa ve orman pedagojisi temelinde, farklı yaş gruplarına ve farklı mevsimlere göre takvimlendirilecek, “doğa ve insan dostu tarım” temelinde, hedefler:
   • Bölge ağaçları ve bitkilerini tanımak.
   • Bahçe üretim deseni planı (sebze, ağaç, şifalı ot, çiçek) yapmak.
   • Kazma, kürek, testere, keser, budama makası, çakı gibi bahçe ve el aletlerini kullanmak.
   • Sebze tohumu ekimi.
   • Yerel tohumlar bankası yapmak (Çanakkale Tohum Sandığı ve yerel üreticiler işbirliğinde).
   • Kompost, biochar gibi toprak besleyicilerin imalatı ve uygulaması.
   • Solucan, keçi, koyun veya inek gübresinin ağaçlara verilmesi.
   • Ağaç budama.
   • Ateş yakmak ve söndürmek.
   • İple düğüm tekniklerini öğrenmek.
   • Kırsalda ilk yardım, gündüz ve gece yön bulma, harita okuma, yabanda gıda arama, zor koşullarla mücadele, vb. tekniklerini öğrenmek.
   • Meyve hasatı.
   • Gübre amaçlı solucan yetiştiriciliği.
   • Arıcılık.
   • Doğadan yabani bitkilerin toplanması.
   • Mamul ürün üretimi; salça, marmelat, Sarı Kantaron yağı, vb.  (önerilen mekan: Beşik Köy Üretimhanesi).
   • Köyde okuma, oyun, sanat, felsefe etkinlikleri  (önerilen mekan: Beşik Köy Evi).
   • Bölgede yer alan köylerde sohbetler, Kaz Dağı eteklerinde yürüyüş ve çadır programları.
   • Dağ, su, toprak, orman, doğa ve insan dostu tarım, vb. konulu araştırmalar.
   • Doğa ve tarım üzerinde, küresel ve yerel tehditlerin ve fırsatların araştırılması.
   • Oluşturulacak web üzerinden projenin geliştirilmesi, paylaşımı.
   • Ürün ve üretim yöntemlerinin tasarlanması ve çeşitlendirilmesi üzerine bilimsel, teknolojik, felsefi, sanatsal, sosyal ve ekonomik araştırmalar.
   • Geleneksel ve antik tarım aletlerinin yeniden tasarlanarak imalatı.
   • Bahçede, açık alan teorik eğitim çalışmaları.
   • Bahçe ormanımız ağaçlarından faydalanarak inşaat.
   • Ziyaretçi çocuk ve gençler ile köy çocukları arasında diyalogları geliştirmek ve alt projeler yaratmak.
7. Genel edinimler:
   • Yerinde öğrenme.
   • Tasarımcı ve yürütücü olmak.
   • Yaşayan bir projenin sahiplenilmesi, olabildiğince daha çok çocuk ve genç arasında paylaşılması.
   • İşbirliği konusunda, ‘insan ve doğa’ temelinde uzun vadeli bağlar kurulması; sürdürülebilirliğin tüm koşullarını tanımlamak ve sağlamak.
   • Sağlıklı ürün çeşitliliğinin ve kendine yetebilirliğin azami seviye çekilmesi; yetiştirilen gıdalarla beslenmek.
   • Bilim, teknoloji, sanat ve doğa arasındaki ilişkileri güçlendirmek.
   • “Doğa içinde sürdürülebilir eğitim” uygulaması ile farkı eğitim kurumlarına model oluşturmak.

Bu bir kamp projesi değildir; hedeflediğimiz çalışmalarda her çocuk ve genç ağacını ve toprağını sahiplenir, takip eder, sorumluluğu alır; yıllar içinde sadece kendisine ait bir alandaki değişimi takip eder.

Yüksek teknoloji ile çağımızda sağlanan konfor ve yanıbaşında yapay zeka ve robotlar ile rekabet edemeyeceğimiz sistemler artık bilim kurgu değil. İnsan temelli iklim değişikliği ve yeni hastalık türleri de günlük yaşamlarımızı yakından etkiliyor. Çocuklara ve gençlere, yaşam tasarımında, bilginin yanında, kırsalda hayatta kalma becerilerini güçlendirecek yeni kapılar açmak ve bir b planı yaratmak gözardı edemeyeceğimiz bir kıymet.

Bahçelerden görüntüler:

Beşik Köy Üretimhanesinden görüntüler:

Beşik Köy Evi‘nden görüntüler:

Pratik açık alan işlerinin paralelindeki teorik çalışmalar, çocukların ve gençlerin genel akademik başarılarını da olumlu yönde etkileyecektir. Doğa içinde eğitim, çocuklara ve gençlere eşsiz “gerçeklikler” kazandıracaktır.

---

Bir Masal (21 Aralık 2013)

En uzun gece partisi başlıyor. Bu ay işleri sebebiyle Işıklar Prensi uzaklarda; özür dileyerek katılamayacağını iletmiş. İlk gelen Kaz Dağı; boynunda beyaz fularıyla, yine zarif. Yıldızlar yavaş yavaş farklı yönlerden çıkageliyorlar; parlak renkli uzun elbiseler giyinmişler. Soğuk bakışlarla süzüyorlar birbirlerini. Yaşlarını hiç göstermezler; tahmin etmeye yeltenmeyin! Toprak sofrasında gülümsüyor; büfede zeytinyağlı mantar-patates ızgara, darı çorbası, elma sirkeli kış yeşillikleri, bulgur pilavı ve karasakız şarabı var. Kuzey rüzgarı bir hışımla girerken içeri, ağaçlar hep birden uzun kollarıyla kucaklıyorlar.  Sincaplar, tilkiler, geyik, kurt, ayı, yaban domuzları, kaplumbağa, porsuklar ve 3 baykuşları getiren otobüsün farı aydınlatıyor yolu. Şarkılar okuyarak yaklaşıyorlar. Bir de detone olmasa şu ayı? Tavşanı şoför yaparlar her sene (yine cezalı).

Akşam yemeği başlamadan önce ev sahibi Meşe Beyi listesini kontrol ediyor.

– Daha gelmeyen kimler var? Hımmm… Buzcuklar ailesi geç gelir zaten. Başka, başka… Aaaa? Dere Beyi yok. Halbuki sesi geliyor aşağılardan. Beklesek mi acaba?

Gonggg!

Karaçamlar büyük bir aile. Belki de belirtmekte fayda var: ağaçların soyluluğu, insanlarınkinden farklıdır. Soylu insanlar kategorisinde paranın ve itibarın büyük bir oranda rolü olmuştur. Bu Karaçamlar ailesi ise soylu olmakla birlikte, son derece alçakgönüllü. Son yıllarda madencilikten büyük zarar gördüler. Yerlerinden, köklerinden söküldüler. Kaz Dağı’nın şahitliğinde büyük acılar yaşamaktalar. Ciğerleri siyanür havuzlarında buharlaşan havayla patlayan beş yüzyıllık aile büyükleri için az gözyaşı dökmedi bu hayvanlar. Daha şanslı olanları apar topar tomruklar halinde kamyonlara yüklendiler, dağın maden ocaklarına dönüşen yamaçlarında. Arkalarından topraklar erozyon olup aktılar, aktılar; yine de dönüp bakan olmadı Karaçamların yitik kaderine. Madencilik çalışmaları diye katil kimyasallar cansız sular bıraktılar geriye; derelerin kurbağalar, balıklar, yılanlar ve nice bitkiyle ellibin yıllık yaşam birliktelikleri birkaç haftada bitti. Geçen sene aniden, orada burada, aynı anda beliren kıvılcımlarım alev şelalelerine dönüşen yangın tayfunu, ormanların rengârenk yaşam ilişkilerini kavurdu, tek renkli kömür heykellerine dönüştüler. Bunca felaketi daha önce atalarından hiç duymamışlardı. Giderek derinleşen bir üzüntü ve korku içindeydiler. Günahları hakkında hiç bir fikirleri yoktu.

Sıra gecenin açılış konuşmasına gelmişti. Dede Karaçam misafirlerin bir adım önüne geçti. Saygıyla eğdi başını. Biraz bekledi. Sonra hiç bir kimseyi atlamadan, sırayla ve çok yavaş baktı. Sanki nefes almıyordu koskoca Kaz Dağı ailesi. Gözlerin içindeki hüzünleri içine çekti; tek tek. Sadece o derin bir nefes aldı. Sağ gözünden iki damla düştü toprağa. Hafifçe öksürdü. Gökyüzüne doğru açtı kollarını; alçak bir sesle:

– Dostlarım, kardeşlerim; dua edelim sonsuz aşka, sonsuz sevgiye, sonsuz barışa. Biz daima onlarla var olduk. Başka türlü var olamayız.

Dua ettiler. Işıklar Prensi de uzaklardan katıldı dualarına.

Yemekler enfesti. Keyfine varmak için özel bir gurme bilgisi falan gerekmez. İşin ilginç kısmı, yenilmekten bile mutluydular bu gıdalar. Yemek sırasında Yıldızlar, Gezegenlerin de bir daha ki yıl davetli listesine dahil edilmesini önerdiler. Kaplumbağa önüne aldığı onca tabağı nasıl bitirecek diye gülüşenler bir köşede toplanmışlardı. Porsuk ve tilki arasında süregelen arsa anlaşmazlığından konu açılınca, 3 baykuşlar olaya el koydu ve konu tatlıya bağlandı. Dere Beyi, HES’ler meselesini gündeme taşımak istedi ama bunun ne olduğunu kimse anlamadı. Zaten bir süre sonra kahkahaların seviyesi öylesine yükseldi ki, konuşmak yerine artık herkes ya dans ediyor, ya tempo tutuyordu.

Yaşamlarının en karanlık dönemlerinden birinde böylesine umut doluydular. Akıllarına gelmemişti nedense, insan.

Son dakika * * * Şimdi aldığımız bir habere göre partiye geç saatlerden itibaren Işıklar Prensi ve bir süredir ortalıklarda olmayan Barış Kedi de katılmışlar.

---